Baş Etme Biçimleri
İnsanlar stresli hissettiklerinde, travmatik olaylar yaşadıklarında, duygularını yönetmekte zorlandıklarında, yoğun duygular hissettiklerinde baş etme biçimleri sıklıkla kullandıkları stratejilerdendir. Bu baş etme biçimleri, insanların duygularını kontrol etmede ve stresli olaylara karşı uyum sağlamalarında onlara yardımcı olur.
Hayatımızdaki önemli olaylar; bunlara örnek olarak: boşanma, düşük yapmak, sevilen birinin ölümü, kaza geçirmek, sürekli taşınmak, iş kaybetmek gibi olumsuz yaşantılar insanların strese girmesine sebep olabilir. Aynı zamanda; evlenmek, çocuk sahibi olmak, ev/araba satın almak gibi olumlu yaşantılar da kişi üzerinde stres yaratabilir.
Bu stresli durumlara uyum sağlamak ve stresi/öfkeyi/yalnızlığı/kaygıyı/depresyonu yönetebilmek için bazı baş etme biçimlerine baş vurabilirler. Önemli olumlu ve olumsuz hayat olayları karşısında; kendi hislerimizi görmezden gelirsek problemlerden kaçmış oluruz. Baş etme biçimleri, mental sağlığımız ve duygusal iyiliğimiz için önem taşır.
Baş etme biçimleri; duygu odaklı ve problem odaklı olmak üzere 2 başlık altında incelenebilir.
Problem odaklı baş etme biçimleri; stresi azaltmak yerine problemle başa çıkmakla ilişkilendirilirken, duygu odaklı baş etme biçimi problem sonucu çıkmış hislerle başa çıkmakla ilişkilendirilir.
Problem odaklı başa çıkma biçiminde; sizi strese sokan durumu ortadan kaldırabilirsiniz. Mesela, diyelim ki sağlıksız bir ilişki içerisindesiniz ve bu durum sizi kaygılı ve mutsuz hissettiriyor. Bu ilişkiyi sonlandırmanız bu durum ile ilgili çıkan bu hislerinizi ortadan kaldırabilir.
Duygu odaklı baş etme biçiminde; içinde bulunduğunuz durumu değiştiremeyeceğinizde veya değiştirmek istemediğinizde, hislerinizi kontrol etmeye çalışırsınız. Örneğin, bir yakınınızı kaybettiğinizde, bu durumu yaşanmamış sayamazsınız, fakat baş etme biçimleriyle duygularınızla daha sağlıklı başa çıkabilirsiniz.
İş yerinizde kendinizi mutsuz hissedebilirsiniz. Bu durumla ilgili patronunuzla konuşup neler yapabileceğinizi konuşup kendinizi geliştirebilecek dolayısıyla sizi mutsuz hissettirmeyecek bir plan oluşturabilirsiniz, bu problem odaklı bir baş etme biçimidir. İş yerinizde kendinizi mutsuz hissettiğiniz için, eve gidince kendinize iyi gelecek şeyleri yapmanız, kitap okumanız, yemek molanızda sevdiğiniz bir diziyi açmanız, iş sonrası yürüyüşe çıkıp mutsuzluğunuzu düzenlemeniz ise duygu odaklı baş etme biçimine örnektir.
Duygu odaklı baş etme biçimleri:
- Kendinize zaman ayırmak: sizi mutlu hissettirecek bir parfüm sıkmak, doğada zaman geçirmek, duşa girmek, rahatlatıcı bir çay içmek, vücudunuzla ilgilendiğinizi gösteren şeyler yapmak (yüz maskesi yapmak/tırnaklarınızı yapmak, saçlarınıza bakım yapmak)…
- Hobi edinmek: suluboya/tuval yapmak, kil yapmak, müzik dinlemek, fotoğraf çekmek, çizim yapmak…
- Fiziksel aktivite yapmak: yoga yapmak, yürüyüşe çıkmak, spor yapmak…
- Bir göreve odaklanmak: evi temizlemek, güzel bir yemek yapmak, bahçe ile ilgilenmek, kitap okumak…
- Mindfulness çalışmak: hayatınızda olduğundan memnun olduğunuz şeylerin listesini yapmak, meditasyon yapmak, sizi mutlu eden resimlere bakmak…
- Sizi rahatlatan şeyler yapmak: evcil hayvanınızla ilgilenmek, nefes alma egzersizleri yapmak, stres topu sıkmak, kasları gevşetmek, günlük yazmak…
Problem odaklı baş etme biçimleri:
- Yapılacaklar listesi oluşturmak
- Sağlıklı sınırlar çizmek
- Size stres veren durumlardan uzaklaşmak
- Zamanınızı daha iyi kullanma konusunda kendinizi geliştirmek
- Profesyonel bir yardım almak
- Problem çözme becerilerini geliştirmek, alternatifler düşünmek…
Sağlıksız baş etme biçimleri:
- Artan alkol kullanımı
- Uyuşturucu kullanımı
- Sağlıksız yemek yemek ya da yememek
- Aşırı uyumak
- Aşırı para harcamak
- Problemlerden kaçınmak…
Referanslar
https://www.verywellmind.com/forty-healthy-coping-skills-4586742
https://www.goodtherapy.org/blog/psychpedia/coping-mechanisms