Çocuklarda Duygu Düzenleme (Regülasyon) Becerileri
Erken çocukluk dönemindeki deneyimler sağlıklı bir sosyal duygusal gelişim için oldukça önemlidir. Her çocuk kendine özgü genetik ve fizyolojik özellikler ile dünyaya gelir.
Bebek anne karnından itibaren anne ile duygusal bir iletişim içine girer. Bebek duygularını kontrol etmeyi ve düzenlemeyi birincil bakım vereni ile kurduğu bağlanma ilişki ile geliştirir. Birincil bakım verenin özellikle 0-3 yaş dönemindeki bebeğe karşı davranışları, sakinliği, tepkileri ve fiziksel olduğu kadar duygusal ihtiyaçlarını da karşılaması oldukça önemlidir. Bebekler en basit anlamıyla, sıkıntılı hissettikleri anlarda ağlayarak, hoşnut hissettikleri anlarda ise bu durumu devam ettirmek için memnuniyet ifadeleri göstererek (gülümseme, sesler çıkarma, anneyle etkileşime girme) duygu düzenleme sistemlerinde ona en yakın kişiden destek alırlar. Bakım veren kişinin bebeği stresli durumlarda rahatlatması, ona model olması, çocuğunun olumlu duygu ifadelerini pekiştirmesi ve verdiği sözel geribildirimler duygu düzenleme yollarından bazılarıdır. Fiziksel ve bilişsel gelişiminin ilerlemesiyle çocuklar kendi duygu düzenleme stratejilerini geliştirmeye başlayabilmektedirler.
Yapılan araştırmalarda çocuğun sosyal duygusal gelişiminde anne-babanın model olması ve olumlu etkileşimlerinin yanı sıra anne-baba ve çocuk etkileşimi de son derece önemlidir. Anne babaların ev ortamında yaşamış oldukları duyguları çocukları ile konuşmalarının aile-çocuk ilişkisini olumlu yönde etkilediğini, çocukların duygu tanıma becerilerinin de arttığını gözlemlemişlerdir. Örneğin, anne-baba gününün nasıl geçtiğini duygularını ifade ederek çok detay vermeden paylaşabilir. “Bugün trafik beni çok yordu, bir araba önümde giderken frene bastı o an çok korktum, patronum proje yetişmiyor diye bana kızdı ben de çok üzüldüm ama elimden geleni yapmıştım. Dönerken bir arkadaşımla sohbet ettim ve bu beni çok mutlu etti..” Duygular hakkında konuşulduğunu duyarak ve duygusal ipuçlarına dikkat ederek büyüyen çocuklarda duygu ifadesi ve düzenlenmesi becerisi doğal bir şekilde gelişiyor.
Çocukların yaş dönemine uygun olmayan davranışları (belirli bir tanı yoksa) aslında bir sorun değildir. Çocuklar yaşadıkları sorunları ifade etmeyi bilmedikleri için iç çatışmalarını bu tepkilerle gösterirler. Çocuğun öfkelendiğinde arkadaşına vurması, ağlayarak kendini yere atması, öfke nöbetleri gibi saldırgan davranışlar ya da endişe, içine kapanıklık, ürkeklik gibi çekingen davranışlar sergilemesinin aslında altında temel olarak duygu düzenlemede yaşanan zorluklar yatıyor.
Çocuklara duygularını tanımlayabilme ve duygularını ifade edebilme becerisini geliştirmeye yardımcı olduğumuzda çocuğun olumsuz duygular ile daha sağlıklı baş edebilmesini de öğretmiş oluruz.
Çocuğun Duygularını Düzenleyebilmesi İçin Yardımcı Yöntemler
1- Fiziksel temasta bulunun
- Sarılın
- Hafifçe sallayın. Bir battaniyeye sarıp ona ninni söyleyerek sallayabilirsiniz.
- Hafif sakin bir müzik açabilir ya da sizin ses tonunuzdan sakince dinleyebileceği bir ninni ya da şarkı söyleyebilirsiniz.
- Krem ya da pudra kullanarak (eğer bunları sevmiyorsa zorlamayın) her yerine masaj yapabilirsiniz.
- Yataktayken birlikte temas halinde olacağınız tatlı bir boğuşma, gıdıklama zamanları yaratabilirsiniz.
2- Duygularını ifade etmesine izin verin
- Ağladığı zaman “Bunda ağlayacak ne var.” Veya “Tamam üzülme, ağlama” demek yerine kucaklayarak ya da sarılarak “Canın acıyor olmalı.” “Çok canın yandı.” “Çok üzgünsün.” gibi duygularını ona yansıtın ve onun da duygularını ifade etmesine izin verin.
3- Fiziksel egzersiz yapmasını sağlayın
- Birlikte bir deniz kenarına ya da ormana gidebilir, yürümesini, koşmasını ya da zıplamasını sağlayabilirsiniz. Hareket etmek duygularını düzenlemesine yardımcı olacaktır.
4- Bir bardak su içmesini sağlayarak sakinleşmesini sağlayabilirsiniz
5- Çocuğunuza derin nefes almasını ve/veya 1’den 10’a kadar içinden saymasını ve sakinleştiğinde konuşabileceğini öğretebilirsiniz.
Unutulmamalıdır ki, çocuğun duygularını düzenleyemediği anlar, içinde bulunduğu durumu nasıl çözeceğini bilememesi sebebiyledir. Bunlar bakım verenine verdiği mesajlardır. Bu nedenle, öncelikle temel bakım vereninden ve ailesinden alacağı şefkat ve sevgiye ihtiyacı vardır.
Referanslar
- Çağdaş, A., Temiz, G. (2015) Anne-Çocuk İletişim Becerileri Eğitiminin Çocukların Duyguları Tanıma Becerilerine Etkisi, Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi Cilt:17 Sayı:1/ 87-105
- Filliozat, I. (2016). Sabrımı zorluyorsun. Kuraldışı Yayıncılık.
- Booth, P. B., & Jernberg, A. M. (2010). Theraplay 2. kitap, Theraplay’in spesifik uygulamaları. Gün Yayıncılık.