Evden İlk Ayrılık: Okula Başlarken Uyum Süreci
“Uyum süreci sadece çocuğu değil, aynı zamanda aileyi de kapsayan yeni bir deneyim sürecidir.”
Okul öncesi eğitim çocukların ailelerinden ilk kez ayrıldıkları ve günün belirli vaktini farklı bir ortamda geçirmeleri istenilen ilk eğitim kademesidir. Sonraki okul deneyimlerini ve okul öncesi eğitimden etkin bir biçimde faydalanmasını sağlamak amacıyla okula uyum dönemi oldukça önemli bir süreçtir. Konforlu alanından ilk kez ayrılıp yeni deneyimlere kucak açmaya çalışan çocuklar bu uyum sürecinde bireysel olarak farklılıklar gösterebilir.
Evden ilk kez ayrılmayı ifade eden bu dönem çocuklar için önemli olduğu kadar bu sürecin bir parçası olan ebeveyn ve eğitimciler için de ayrı bir önem taşır. Çocuğun aile içerisindeki yaşantısıyla okul ortamının farklılık göstermesi, mizaç ve bireysel özellikleri, okul ve aile ilişkilerinin özelliklerin değişken olması sebebiyle okula geçiş döneminin destek ihtiyacı kişiselleştirilebilir. Çocuğun okula hazırlanma sürecinin sağlıklı ve olumlu deneyimlere kolayca yelken açan bir geçiş olması için iyi bir planlamaya ihtiyaç vardır.
Kendi Duygularınızı Gözden Geçirin
Okula başlama süreciyle ilgili üzüntü ve kaygı içeren hislerinizi regüle etmeye çalışın.
Çocuklar ebeveynleriyle yaşadıkları ayrılma anlarında ailelerinin içinde bulunduğu o
duygudurumunu hisseder ve bunu aynalayabilirler. Sürecin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için size eşlik eden hislerinizi olabildiğince az yansıtmaya gayret edip, size gerekli olan destek için okul psikolojik danışmanlık birimine başvurun.
Okul Oryantasyon Programına Göre Planlamalarınızı Yapın
Çocuğunuzla oryantasyon gününe katılım göstereceğiniz tarihten bir hafta öncesinde
tatilinizi sonlandırın ve ev içerisinde okul uyum süreci hazırlıklarına başlayın. Tatil dönüşü hemen ardından okula başlama planlamalarında evdeki düzenine ve alışkanlıklarına olan özlemini giderememiş çocuğun bu süreçte olumsuz etkilenebildiği gözlenmektedir.
Kendi Deneyimlerinizden Bahsedin
Çocuğunuzun rol modeli olarak çocukken sizin de okula gittiğini, o zamanlar duyduğunuz hisleri ve okuldaki güzel deneyimlerinizi paylaşın. Oryantasyon deneyimi öncesinde okulla ilgili olumlu düşünceler yatırımı yapmak süreç için olumlu katkılar sağlayacaktır.
Okul Süreciyle İlgili Kitaplar Okuyun
Okula başlamadan önce olumlu destek sağlayan okula uyum sürecine yönelik çocuk kitaplarını beraber okuyun. Sürecin bir parçası olarak sizi ve çocuğunuzu hazırlayacak olan bu etkinliği keyifli bir aktiviteye dönüştürüp bir rutin olarak tekrarlayabilirsiniz.
Hazırlık Sürecinde Fikir Alın
Okul ile ilgili olarak yapacağınız alışveriş, ev içi düzenlemelerinden çocuğunuzdan destek alın. Tüm bu süreçlerde onun fikrini sorun ve bu konuda birlikte yol alın. Bu süreçlere dahil olup, seçim yapma süreçlerinde aktif rol almalarını sağlamakta uyum sürecinin bir parçası olarak olumlu anlamda çocuğunuzu destekleyecektir.
Oryantasyon Süreci Başladığında
Çocuğunuzu Öğretmeni ile Siz Tanıştırın
İlk tanışmada çocuğunuzu öğretmeniyle sizin tanıştırmanız önemli bir noktadır çünkü ilk kez yabancı bir kişiyle karşı karşıya kalan bir çocuk ebeveyninin öğretmeniyle yakınlık kurmuş olduğunu gözlemlemiş olur. Ebeveynin tutumlarını izleyen çocuğun, öğretmeni için “evet bu güvenli bir kişi, ona güvenebilirim” mesajını almasına olanak sağlar.
İş Birliği Kurmaya Gayret Edin
Bu süreçte öğretmen, okul psikolojik danışmanı ile beraber ortak dilde konuşun ve sıklıkla öğretmenden destek alın. Okulla ilgili olarak sorulan sorularda ya da bazen esneklik
yaratılması istenildiğinde çocuğunuza “Hadi gel bunu öğretmenine soralım, ondan bilgi alalım.” gibi ifadelerle öğretmenize duyduğunuz güveni çocuğunuza da hissettirin. Oryantasyon dönemine dair yapılan yönlendirme ya önerileri uygulamaya gayret edin, bu konuda soru işaretleri hissettiğiniz zaman öğretmen ya da okul psikolojik danışmanıyla iletişime geçin.
İhtiyaçlarına Kulak Verin
Çocuğunuz hayatında oluşan bu değişimlere farklı tepkiler gösterebilir. Kendisini üzgün hissettiğinde ağlamasına alan açın ve onun yanında olduğunuzun mesajını verin. Okul sonrası buluştuğunuz zaman talep ettiği ihtiyaçlarını hemen yerine getirmeye gayret edin. Örneğin sizin için de yorgun bir günün ardından onu karşıladınız ve “Anne bana sarıl, özledim.” diyerek size ihtiyacını belirttiğinde “Tamam, şimdi hemen sadece sana sarılacağım asla bunu ertelemeyeceğim.” şeklinde bir ifade de bulunun ve onun belki de bazen ağlamasının ya da
üzgün olmasının sebebinin o gün ki okul süreci ya da evde bulamadığı oyuncağı değil de size dair duyduğu bağlılık ve güven hissetme ihtiyacı olduğuna bir parantez açın.
Rutin ve Ritüeller Oluşturun
Okulun rutinine, hangi saatlerde çocuğunuzu bırakıp okuldan aldıysanız bu zaman dilimine sadık kalmaya dikkat edin. Güne başlamış olan çocukların yanına sonradan giden bir çocuğun uyum göstermesi biraz daha zor olabilir. Ya da hep aynı saatte arkadaşlarının okuldan ayrıldığını gören bir çocuk bu süreçte kendisinin daha geç gitmesi durumunda “Unutuldum, sevilmiyorum.” gibi hissedebilir.
Okuldan eve geldiğiniz zaman ya da okula gitmeden önceki vakit diliminde belirli rutinler oluşturun. Yorulmuş olabileceğinden ötürü sağlıklı atıştırmalıklar hazırlayıp, kendisini iyi hissetmesini sağlayacak bir ev ortamı düzenleyip (yumuşak battaniye, peluş oyuncaklar, duyulara hitap eden kokular) gününün nasıl geçtiğiyle ilgili sorular sorabilirsiniz.
Bonus: Oyun Zamanı
Ebeveyn-çocuk arasındaki bağı kuvvetlendirmeye destek olan ve oryantasyon sürecinde de bu oyunları deneyimleyebilirsiniz.
Yumuşak Oyuncak Oyunu
Kafanızın üzerine yumuşak bir oyuncak koyun (örn., pelüş bir oyuncak hayvan), bir işaret verin ve başınızı çocuğa doğru eğerek oyuncağı çocuğun ellerine düşürün. Sırayla yer değiştirerek oynayın. Ellerin üzerine düşürmenin yanında, ellerinizle potalar da yapabilirsiniz.
Opsiyon: Oyuncağı yakalamakta zorluk çeken bir çocuğun ellerini kendi ellerinizin içine alın ve dört eli oyuncağı yakalamak için bir araya getirin.
Kontrol
Çocuğun burnunu, çenesini, kulaklarını, yanaklarını, el ve ayak parmaklarını, dizlerini vb. vücut parçalarını, sıcak mı soğuk mu, sert mi yumuşak mı, oynar mı sabit mi vb. diye kontrol edin. Çillerini, el ve ayak parmaklarını ve eklemlerini sayın.
Tüy Üfleme
Hem siz hem de çocuk, önünüzde birer küçük yastık tutun. Kendi yastığınız üzerinden çocuğun yastığına doğru bir tüy üfleyin. Çocuk tüyü kendi yastığı ile tutmalı ve size geri üflemelidir. Aranızdaki mesafeyi giderek açabilirsiniz.
Yastık İtme
Çocukla aranıza büyük bir yastık koyun. Çocuktan yastığı iterek sizi devirmesini isteyin.
Okula uyum sürecinin başarılı ve sağlıklı şekilde geçirilmesinin tek doğru yöntemi yoktur. Her okulun alıştırma tarzı farklı olabilir. Her çocuğun mizacı, aile yapıları ve ilişki kurma biçimleri farklıdır ve bu doğrultuda okula alışma süreci de farklılık gösterebilir.