Bir Temel Yaşam Becerisi: "Problem Çözme "
“Problemler, nasıl başa çıkacağınızı bilirseniz, iyiye kullanabileceğiniz fırsatlardır.” Henry J. Kaiser
Bilgi çağı olarak nitelendirilen günümüzde her toplum, sağlıklı bireylere sahip olma yanında problem çözme becerisine sahip, üretken, dinamik ve kendine güvenli bireyler yetiştirme çabası içerisindedir.
Çok yönlü bir kavram olan problem çözme; bireyin ihtiyaçları, amaçları, değerleri, inançları, becerileri, alışkanlıkları ve tutumlarıyla oluşmakta ve içerisinde zekâ, duygu, irade, eylem gibi unsurları barındırmaktadır.
Okul öncesi yıllardan başlayan eğitim çağı, problem çözme becerilerinin kazandırılmasına yönelik eğitimin verilebileceği en verimli yıllardır. Bu nedenle, erken yaşlardan itibaren çocuklarda öğrenilebilir bir beceri olan problem çözme becerilerinin geliştirilmesi için çaba gösterilmelidir.
Problem Nedir?
Problem kavramına bakış açımız problem durumlarına bakış açımızı da etkilemektedir. Problemi, bireyi geliştiren bir şey olarak algılamaktan başlayabiliriz. Problem, hayatın doğal unsurlarından biridir. Problem, bireyin bir hedefe ulaşmak istediğinde bunu nasıl yapacağını bilemediği zaman meydana çıkmaktadır. Bireyler gündelik yaşantılarında beslenme, barınma, ulaşım, iş yaşamı gibi pek çok konuda problem durumuyla karşılaşmaktadırlar. Problem; kişiler için öğrenme süreci içerisinde bulunan ve yeni, bilinmeyen yönleri olan bir engel olarak ifade edilmektedir.
Ebeveynler, öğretmenler ve diğer yetişkinler sorunları olduğunda ya da karar verirken her zaman çocukların yanında olamazlar. Bu yüzden, yaşamın ilk yıllarından itibaren çocukların kendi sorunlarını çözebilme yetilerini kazanabilmesi çok önemlidir. Böylece çocuklar ilerleyen yaşlarda kaygı yaratan durumlar ile daha rahat başa çıkabilir ve daha sağlıklı kararlar alabilir.
Okul Öncesi Dönemde Problem Çözme Becerisinin Önemi
Çocuklarda problem çözme becerilerinin, olabildiğince erken yaşlarda desteklenmesi önemlidir. Ancak bu sayede, çocuklar günlük yaşama kolay uyum sağlayabileceklerdir. Problem çözme süreci, çocuklara kendi çabalarıyla belli bazı şeyleri keşfetme imkanı verir. Kazanılması beklenen yeni davranışlar ile geçmiş deneyimleri arasında bir denge kurulması sağlanır
Erken yaşlardan itibaren çocuklar düşünmekten de zevk alırlar. Çocuklar, merak duygularıyla çevrelerindeki olayları, nesneleri ve durumları gözlemlemeye, gözlemlediklerini yorumlamaya ve meraklarını gidermek için birtakım sorulara cevaplar bulmaya çalışırlar.
Üç yaşındaki bir çocuk oyuncak arabanın tekerinin dönme hareketini anlamaya çalışırken, altı yaşındaki çocuk için bu çözüm gerektiren bir problem olabilir. Günlük yaşamında çocuk, birçok probleme çözüm bulma çabası içerisindedir. Piaget'ye göre çocuklar, öğrenmek için yüksek düzeyde güdülenmişlerdir ve araştırıcıdırlar. Bu nedenle çocuklarda problem çözme becerileri, erken yaşlardan itibaren gelişmeye başlar. Çocuğun bu becerileri, günlük yaşantısında ev veya okul ortamında, arkadaşlık ilişkilerinde, oyunlarında, iletişim ve etkileşiminde problemleri hangi yollar ve araçlarla çözümledikleriyle bağlantılıdır.
Çocuklarımızın Problem Çözme Becerilerini Nasıl Destekleyebiliriz?
Çocuğunuz bir sorun ile karşılaştığında, sorunu onun için çözmek yerine;
- Çocuklar bir sorunla karşılaşınca ya çözüm girişiminde bulunur ya şikayette bulunur ya da problemi yok sayar, üstünde durmaktan kaçınırlar.
- Çocuğunuzu bir sorun anında mutlaka dinleyin ve onun ihtiyaçlarını, isteklerini anlamaya çalışın. Çocuğunuzun düşüncelerini özetleyerek doğru anlayıp anlamadığınızı ona göaterin.
- Çocuğunuza onu anladığınızı belirtin, onun düşüncelerini özetleyerek doğru anlayıp anlamadığınızı ona gösterin. Çocuğunuzun duygularını isimlendirebilir, durumu daha net- sade bir şekilde toparlayabilirsiniz.
- Sorunlarını çözme yönünde bakış açılarını geliştirmelerini destekleyebilirsiniz. Ona doğrudan çözümü söylemek yerine, açık uçlu sorular sorarak düşünmesini sağlayabilirsiniz.
“….. olmadan önce ne olmuştu?”
“….. olunca ne hissettin?”
“Sen … yapınca ne oldu?”
“Sen ….. yapınca o ne hissetmiş olabilir?”
“….. yapmaktan daha başka ne yapabilirdin?” vb.